เจาะลึก : อันตรายจากสารเคมี และ สารพิษในโรงงาน

อันตรายจากสารเคมี หมายถึง สารที่สามารถก่อให้เกิดอันตรายหรือเสี่ยงต่อสุขภาพ ความปลอดภัย ทรัพย์สิน และสิ่งแวดล้อม เมื่อปล่อยออกมาหรือใช้ในทางที่ผิด อันตรายเหล่านี้สามารถแสดงออกมาในรูปแบบต่างๆ เช่น ของแข็ง ของเหลว ก๊าซ หมอก ฝุ่น ควัน และไอระเหย และความเสี่ยงจะแตกต่างกันไปขึ้นอยู่กับความเข้มข้นและระยะเวลาในการสัมผัสสารเคมีเหล่านั้น

การจำแนกประเภทของอันตรายจากสารเคมี

• สารพิษ: สิ่งเหล่านี้อาจทำให้เกิดปัญหาสุขภาพเมื่อสูดดม กลืน หรือสัมผัสทางผิวหนัง ตัวอย่างได้แก่ ยาฆ่าแมลง แร่ใยหิน และโลหะหนัก
• สารกัดกร่อน: สารเคมีเหล่านี้อาจเป็นอันตรายต่อเนื้อเยื่อและสามารถกัดกร่อนโลหะได้ สารกัดกร่อนทั่วไปได้แก่ กรด เช่น กรดไฮโดรคลอริก และเบส เช่น โซเดียมไฮดรอกไซด์
• ไวไฟ: สารเคมีที่ติดไฟได้ง่ายที่อุณหภูมิค่อนข้างต่ำ เช่น น้ำมันเบนซินและตัวทำละลายต่าง ๆ
• ปฏิกิริยาระเบิด: สิ่งเหล่านี้สามารถทำปฏิกิริยาระเบิดได้เมื่อเงื่อนไขครบหรือรวมกับสารเคมีชนิดอื่น ตัวอย่างได้แก่ แอมโมเนียมไนเตรตและสารฟอกขาว
• สารก่อมะเร็ง: สารเคมีที่สามารถก่อให้เกิดหรือส่งเสริมการเกิดมะเร็ง เช่น เบนซิน แร่ใยหิน และสีย้อมบางชนิด
• เชื้อโรค: สารชีวภาพที่สามารถก่อให้เกิดโรค ซึ่งมักพบในสถานพยาบาล

ผลกระทบต่อสุขภาพจากการสัมผัส

• ผลกระทบเฉียบพลัน: อาการเหล่านี้จะเกิดขึ้นเมื่อสัมผัสเพียงครั้งเดียวและจะเกิดขึ้นทันที อาการอาจมีตั้งแต่การระคายเคืองเล็กน้อยไปจนถึงสภาวะที่รุนแรง เช่น แผลไหม้จากสารเคมีห
• ผลกระทบเรื้อรัง: การได้รับสารเคมีอันตรายเป็นเวลานานอาจทำให้เกิดโรคเรื้อรัง เช่น มะเร็งหรือสภาวะทางเดินหายใจ
• ผลกระทบต่อระบบร่างกาย: สิ่งเหล่านี้ส่งผลต่ออวัยวะหรือระบบต่างๆ ในร่างกาย ตัวอย่างเช่น ตะกั่ว ส่งผลต่อระบบประสาทและระบบสืบพันธุ์
• ผลกระทบเฉพาะจุด: ผลกระทบเฉพาะจุดหรือบริเวณที่สัมผัส เช่น ผื่นที่ผิวหนังจากการสัมผัสกับสารก่อภูมิแพ้

แนวทางด้านความปลอดภัย: การจัดการและจัดเก็บสารเคมี

• เอกสารข้อมูลความปลอดภัยของวัสดุ (MSDS): สารเคมีทุกชนิดควรมี MSDS แนบมาด้วย โดยให้ข้อมูลเกี่ยวกับการจัดการ การจัดเก็บ การกำจัด มาตรการป้องกัน และขั้นตอนฉุกเฉิน
• การอบรม : ผู้ปฏิบัติงานต้องได้รับความรู้และฝึกอบรมสารเคมีอย่างทั่วถึงทุกคน
• การติดฉลาก: ภาชนะบรรจุสารเคมีต้องมีฉลากระบุชื่อ ความเข้มข้น วันหมดอายุ และอันตรายที่อาจเกิดขึ้นอย่างชัดเจน
• อุปกรณ์ป้องกันส่วนบุคคล (PPE): อาจจำเป็นต้องใช้ PPE เช่น ถุงมือ หน้ากาก แว่นตา หรือแม้แต่ชุดเต็มตัว ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับสารเคมี

• การจัดเก็บ: เก็บสารเคมีตามแนวทาง MSDS เพื่อให้แน่ใจว่าสารเคมีที่อันตรายจะถูกแยกออกจากกัน ตัวอย่างเช่น สารไวไฟ ควรเก็บให้ห่างจากแหล่งกำเนิดประกายไฟ
• การฝึกอบรม: ผู้ปฏิบัติงานที่เกี่ยวข้องกับสารเคมีทุกคนควรได้รับการฝึกอบรมเกี่ยวกับคุณสมบัติ ความเสี่ยง วิธีปฏิบัติในการจัดการ และขั้นตอนฉุกเฉิน
• การระบายอากาศ: พื้นที่ทำงานควรมีการระบายอากาศที่เพียงพอเพื่อป้องกันการสะสมของไอหรือก๊าซที่เป็นอันตราย
• การตอบสนองฉุกเฉิน: ควรมีมาตรการที่ชัดเจนในการจัดการกับการรั่วไหล การสัมผัส และเหตุฉุกเฉินอื่น ๆ รวมถึงการมีจุดล้างตา และที่อาบน้ำฉุกเฉิน หากมีผู้ประสบภัยที่ต้องการการปฐมพยาบาลเบื้องต้น ก่อนส่งไปรักษาควรมีการจัดการอบรมปฐมพยาบาล เพื่อให้รู้วิธีการปฐมพยาบาลผู้ถูกสารเคมี ชนิดต่างๆ เรียนรู้วิธีทำ CPR ได้อย่างถูกต้อง

การกำจัดของเสียเคมี

• การทำให้เป็นกลาง: สารเคมีบางชนิด โดยเฉพาะกรดและเบส สามารถทำให้เป็นกลางก่อนนำไปกำจัด
• การเผา: สำหรับสารประกอบอินทรีย์ระเหยง่ายและสารอันตรายอื่นๆ การเผาไหม้ที่อุณหภูมิสูงสามารถเปลี่ยนสารประกอบที่เป็นอันตรายให้กลายเป็นสารที่อันตรายน้อยลง
• การฝังกลบ: ของเสียบางชนิดจะถูกจัดเก็บอย่างไม่มีกำหนดในหลุมฝังกลบหรือสถานที่จัดเก็บที่ออกแบบมาเป็นพิเศษ
• การรีไซเคิล: สารเคมีบางชนิดสามารถทำให้บริสุทธิ์และนำกลับมาใช้ใหม่ได้
• การบำบัด: ของเสียทางเคมีบางชนิดต้องผ่านการบำบัดทางชีวภาพหรือบำบัดด้วยวิธีอื่น ๆ เพื่อลดอันตราย

ข้อพิจารณาด้านสิ่งแวดล้อม

การกำจัดสารเคมีทิ้งอย่างไม่มีการตรวจสอบหรือการรั่วไหลของสารเคมีโดยไม่ได้ตั้งใจสามารถนำไปสู่อันตรายมากมายต่อสิ่งแวดล้อม ไม่ว่าจะเป็น

• มลพิษทางน้ำ: สารเคมีสามารถซึมลงสู่แหล่งน้ำ ส่งผลกระทบต่อสิ่งมีชีวิตในทะเลและสุขภาพของมนุษย์
• การปนเปื้อนในดิน: สารเคมีอันตรายอาจทำให้คุณภาพดินลดลง ส่งผลกระทบต่อการเกษตรและระบบนิเวศ
• มลพิษทางอากาศ: สารประกอบระเหยสามารถทำให้เกิดมลพิษทางอากาศ ส่งผลต่อสภาพอากาศและสุขภาพทางเดินหายใจ